جرم نشر اکاذیب
نشر اکاذیب
در سال های اخیر و با پیشرفت تکنولوژی و علم خصوصا در زمینه فضای مجازی امکان اشاعه و پراکندن اخبار و اطلاعات به طرز شگفت آوری سهل الوصول گردیده است. در همین حین گاها افرادی نیز هستند که با سو استفاده از این امکانات به دنبال نشر اکاذیب و اخبار خلاف واقع و به دنیبال منافع شخصی خود می باشند.
همین مسیله باعث گردیده که قانونگذار در تمام کشورها به دنبال ارایه راهکاری به منظور جرم انگاری نشر اکاذیب باشد. موسسه ملک پور در همین رابطه و در مقاله حاضر به دنبال ارایه تعریفی جامع و کامل از جرم نشر اکاذیب برای شما عزیزان و مراجعین محترم می باشد.
نشر اکاذیب همواره در سیر قانونگذاری کشورمان ایران چه پیش و چه بعد از انقلاب اسلامی همواره مورد توجه بوده است. دلیل اصلی اهمیت جرم انگاری نشر اکاذیب نیز این است که همواره کرامت و شرافت افراد در هر دوره و عصری مورد توجه می باشد.
سابقه ی جرم انگاری نشر اکاذیب به پیش از انقلاب اسلامی یعنی سال ۱۳۱۳ باز می گردد. مطابق بند ب ماده ۲۹۶ قانون مجازات ۱۳۱۳:« هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله مراسلات یا عرایض یا راپورتها یا نشر یا توزیع هر گونه اوراق چاپی یا خطی با امضا و بدون امضا اکاذیبی را اظهار کند یا اعمالی را بر خلاف حقیقت رأسا یا به عنوان نقل و قول به شخص یا اشخاص یا مقامات رسمی تصریحاً یا تلویحاً نسبت دهد، اعم از اینکه از طریق مزبور به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به غیر وارد شود یا خیر، به حبس تأدیبی از یک ماه تا دو سال محکوم خواهد شد و اگر راپورت از شخص رسمی در حدود صلاحیت او مبنی بر یکی از جهات مذکوره در بند الف باشد مجازات او دو برابر مجرمین خواهد بود».
در همین رابطه ذکر چند نکته ضروری به نظر می رسد:
اولا؛ مطابق صدر ماده ی فوق مشخص می گردد جرم نشر اکاذیب جرمی عمدی بوده و نیازمند احراز قصد ارتکاب جرم به اضرار اشخاص و یا به قصد تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی از سوی متهم می باشد.
ثانیا؛ به تصریح ماده ی مزبور مهم این است که قصد ارتکاب جرم مزبور از طریقی که ذکر گردید احراز شده و اساسا ورود یا عدم ورود ضرر اعم از مادی یا معنوی ملاک نبوده و اصطلاحا جرم نشر اکاذیب از جمله جرایم مطلق بوده و مقید به حصول نتیجه نمی باشد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با اولویت قواعد و قوانین دین مبین اسلام در سیاست تقنینی جنایی، و همچنین با الهام از آیه ۱۹ سوره مبارکه نور به عنوان مبنای جرم انگاری نشر اکاذیب، قانون مجازات اسلامی در طی چندین مرحله تغییر و در قالب تعزیرات اسلامی در ماده ۶۹۸ در ارتباط با جرم نشر اکاذیب این طور مقرر نمود:«هرکس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله نامه یا شکواییه یا مراسلات یا عرایض یا گزارش یا توزیع هر گونه اوراق چاپی یا خطی با امضا یا بدون امضا اکاذیبی اظهار کند یا با همان مقاصد اعمالی را بر خلاف حقیقت راساً یا به عنوان نقل قول به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی تصریحاً یا تلویحاً نسبت دهد، اعم ازاینکه از طریق مزبور به نحوی از انحا ضرر مادی یا معنوی به غیر وارد شود یا خیر، علاوه بر اعاده حیثیت در صورت امکان، باید به حبس از دو ماه تا دو سال یا شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم شود».
همانطور که ملاحظه می گردد شاید تغییر اساسی میان مواد مربوط به جرم نشر اکاذیب قبل و بعد از جمهوری اسلامی ایران به وجود نیامده باشد و مهمترین تفاوت این دو ماده در میزان و نوع مجازات آن می باشد.
تعریف جرم نشر اکاذیب
نشر اکاذیب مرکب از کلمه نشر به معنی پراکندن، گستردن، پخش و توزیع کردن می باشد. اکاذیب نیز به معنی سخنان واهی و دروغ است.
در علم حقوق تعریف جرم نشر اکاذیب از سوی حقوقدانان بسیاری صورت پذیرفته است. نتیجتا اینکه در تعریف جرم نشر اکاذیب می بایست این گونه بیان داشت که نشر اکاذیب جرمی است که در آن فرد با پراکندن و پخش اخباری خلاف حقیقت به طور عمد به دنبال ایجاد ضرر و زیان و خسارت اشخاص یا تشویش اذهان عمومی و مقامات رسمی بوده فارغ از اینکه ضرر وارد شود یا خیر.
ارکان تشکیل دهنده جرم نشر اکاذیب
عناصر و ارکان تشکیل دهنده جرم نشر اکاذیب هچون دیگر جریام به طور کلی مشروح به شرح ذیل به سه دسته تقسیم می گردد:
جرم نشر اکاذیب از جهت عنصر مادی تشکیل دهنده این جرم می بایست دارای شرایطی باشد. اول اینکه همانطور که پیشتر ذکر گردید به قصد ورود ضرر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی صورت گیرد. در ثانی مجموعه ی این شرایط می بایست از طریق وسایلی خاص همچون شکواییه، عریضه، مراسله گزارش یا توزیع هرگونه اوراق چاپی یا خطی صورت پذیرد. ثالثا اینکه چنانچه متهم ادعای راست بودن اظهارات را داشته و نتواند این ادعا را به اثبات برساند جرم نشر اکاذیب محقق گردیده است.
نشر اکاذیب در سایر قوانین
در سایر قوانین مقنن جمهوری اسلامی ایران به طور خاص اشکال دیگری از جرم نشر اکاذیب را ارایه نموده و برای آن مجازاتی مستقل مقرر نموده است.
۱) نشر اکاذیب در قانون مطبوعات
مطابق بند ۸ ماده ۶ جمهوری اسلامی ایران در رابطه با جرم نشر اکاذیب این طور مقرر گردیده :« نشریات جز درمورد اخلال به مبانی و احکام اسلام و حقوق عمومی و خصوصی که دراین فصل مشخص می شوند آزادند:
۸- افترابه مقامات، نهادها، ارگانها و هریک از افراد کشور و توهین به اشخاص حقیقی و حقوقی که حرمت شرعی دارند، اگر چه از طریق انتشار عکس یا کاریکاتور باشد.»
۲) نشر اکاذیب در قانون جرایم نیروهای مسلح
مطابق ماده ۷۸ قانون جرایم نیروهای مسلح در ارتباط با نشر اکاذیب این طور مقرر گردیده که:« هر نظامی به مناسبت انجام وظیفه عمداً گزارشی بر خلاف واقع به فرماندهان یا دیگر مقامات مسؤول تقدیم نماید و یا حقایق را کتمان کند و یا با سوء نیتگزارشی با تغییر ماهیت یا به طور ناقص ارائه دهد و یا عمداً جرائم ارتکابی کارکنان تحتامر خود را به مقامات ذیصلاح گزارش ندهد و یا از گزارش آن جلوگیری نماید یا گزارشهاو جرائم را به موقع اعلام نکند به ترتیب زیر محکوم میشود:
الف – چنانچه اعمال فوق موجب شکست جبهه اسلام یا تلفات جانی گردد بهمجازات محارب.
ب – درصورتی که موضوع به امور جنگی یا مسائل امنیت داخلی یا خارجی مرتبطباشد به حبس از دو تاپنج سال.
ج – در سایر موارد به استثناء مواردی که صرفاً تخلف انضباطی محسوب میشود به حبس از سه ماه تایکسال.
تبصره ۱ – چنانچه اعمال مذکور موجب خسارات مالی گردد مرتکب علاوه برمجازات فوق بهجبران خسارات وارده نیز محکوم خواهد شد.
تبصره ۲ – هرگاه اعمال مورد اشاره در بندهای (ب) و (ج) این ماده در اثربیمبالاتی و سهلانگاری باشد درصورتی که موجب جنایت بر نفس یا اعضاء شده باشدمرتکب به نصف حداقل، تا نصف حداکثر مجازاتهای مزبور محکوم خواهد شد و درغیراین صورت طبق آئیننامه انضباطی عمل میشود. پرداخت دیه طبق مقررات قانوندیات میباشد.»
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.