خیانت در امانت در لغت به معانی پیمان شکنی ، نقص عهد و بی وفائی است . امانت در اصطلاح عبارت است از مالی که بوسیله یکی از عقود امانی یا به حکم قانون ، نزد شخصی گذارده شده باشد.
خیانت در امانت ، به عنوان یکی از مصادیق بارز جرایم علیه اموال و مالکیت است.
خیانت در امانت رفتار مجرمانه و مخالف امانت است و عبارت است از تصاحب ، تلف ، مفقود یا استعمال نمودن توأم با سو، نیت مالی که از طرف مالک یا متصرف به کسی سپرده شده و بنابر استرداد یا به مصرف معین رسانیدن آن بوده است.
شرایط تحقق جرم خیانت در امانت :
ارکان جرم خیانت در امانت
هر جرمی برای تحقق باید مرکب از عناصر متشکله خود باشد و تا زمانی که همه ارکان جرم وجود نداشته باشند، جرم محقق نخواهد شد. ارکان جرم خیانت در امانت شامل عنصر قانونی ، مادی و معنوی می باشند.
- رکن قانونی جرم خیانت در امانت
نصوصی که موجب آن ، ارتکاب جرم خیانت در امانت از طرف قانون گذار صریحا ممنوع و مستحق مجازات معرفی شده است . مواد ۶۷۳ و ۶۷۴ از فصل بیست و چهارم قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۵ می باشند.
در حال حاضر رکن قانونی جرم خیانت در امانت ماده ۶۷۴ قانون تعزیرات مصوب ۱۳۷۵ می باشد که در ماده ۶۷۴ آمده است:
«اموال منقول یا غیرمنقول یا نوشته هایی مانند سفته و چک و قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هرکار با اجرت یا بی اجرت به کسی داده شده و باید اشیای مذکور مسترد شود یا به طور معینی به مصرف برسد و شخصی که فردی که اشیاء نزد او بوده است ، اموال را به ضرر مالک یا متصرف آن ها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود نماید به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد».
- رکن مادی جرم خیانت در امانت
عنصر یا رکن مادی جرم خیانت در امانت شامل استعمال ، تصاحب، مفقود و تلف کردن مال امانت داده شده است که به شکل فعل یا ترک فعل می باشد. عمدتاً جرم خیانت در امانت به صورت فعل است و در ماده ۶۷۴ بیان شده است.
افعالی که رکن مادی جرم خیانت در امانت را شامل می شوند عبارتنداز:
تصاحب کردن
تصاحب در لغت به معنای صاحب شدن و مالک شدن است . تصاحب به عنوان بارزترین مصداق رفتار مجرمانه خیانت در امانت عبارت است از تصرف به عنوان مالکیت یا تصرف مالکانه امین در مال مورد امانت به عبارت دیگر یعنی شخصی که مال را به امانت قبول کرده است و امین محسوب می شود ، مال مورد امانت را از آن خود بداند و به گونه ای رفتار کند که مالک مال به نظر برسد.
استعمال کردن
استعمال در لغت به معنای به کار بستن و به کار بردن آمده است . در اصطلاح منظور از استعمال موردنظر در این جرم به کاربردن ناروای مال مورد امانت و سوء استفاده از آن در غیر از محل مورد نظر امانت گذار است، به عبارت دیگر مراد از استعمال به کار بردن مال امانی در هدفی غیر از آنچه بر روی آن توافق شده است.
مفقود کردن
مفقود یعنی گم کردن و معدوم کردن. منظور از مفقود کردن ، مفقود شدن در اثر تعدی و تفریط در نگهداری مال امانی نیست ، بلکه منظور آن است که امین مال امانی را با قصد ایراد ضرر به امانت گذار مفقود یا ناپدید کند ؛ لذا امین باید در اقدام خود سوء نیت در اضرار به مالک را داشته باشد که فراتر از تعدی و تفریط است و اگر گفته شود که برای تحقق خیانت در امانت تعدی و تفریط لازم است. در واقع امین کاری کند که دستیابی به مال مورد امانت برای مالک غیرممکن باشد.
تلف کردن
اتلاف در لغت به معنای نابود کردن و هلاک کردن است و در اصطلاح تلف کردن یعنی نابود کردن مال موجود به نحوی که غیر قابل استفاده گردد. با این تعاریف تلف ممکن است جزئی و ناظر به از بین رفتن قسمتی از مال مورد امانت باشد و یا تلف کلی که تمام یک مال معین مورد امانت باشد و یا تلف کلی که تمام یک مال معین مورد امانت را شامل شود مانند خراب کردن اتومبیل مورد امانت یا از بین بردن سند مورد امانت و نظایر آن.
- رکن معنوی جرم خیانت در امانت
خیانت در امانت از جرایم عمدی مقید می باشد که برای تحقق آن هم سوء نیت عام و هم سوءنیت خاص نیاز است. در واقع مرتکب می بایست قصد خیانت و قصد نتیجه خاص یعنی اضرار به مالک یا متصرف را داشته باشد . فلذا برای مجرم شناختن امین لازم است که احراز شود که امین با علم و آگاهی نسبت به تعلق مال به مالک یا متصرف قانونی مبادرت به ارتکاب رفتارهای چهارگانه فیزیکی در ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی که در مطالب فوق به آن ها اشاره شد، نموده و از این طریق موجبات ضرر و زیان مالک یا متصرف قانونی را فراهم کرده است.
تفاوت خیانت در امانت با سرقت و کلاهبرداری
جرم خیانت در امانت در زمره جرایم مقید است و رفتار مرتکب، منتهی به نتیجه خاصی میشود. بدین ترتیب ورود ضرر به مالک یا متصرف، بر اثر فعل مرتکب، لازمه تحقق خیانت در امانت می باشد.
در کلاهبرداری، نتیجه جرم، بردن مال غیر است، در حالی که انتفاع کلاهبردار یا فرد مورد نظر وی از آن نیز شرط است اما در جرم خیانت در امانت، فقط ورود ضرر به مالک یا متصرف شرط است، حتی اگر خود خائن از مال منتفع نشده باشد.
در کلاهبرداری متهم با توسل به اقدامات متقلبانه، مال غیر را به دست میآورد، در صورتی که در جرم خیانت در امانت زیاندیده از جرم، با میل و رضای خود مال خود را در اختیار متهم میگذارد.
تفاوت جرم خیانت در امانت با سرقت نیز این است که در سرقت مرتکب مال غیر را به طور مخفی میرباید.
زمان تحقق جرم خیانت در امانت
زمانی كه مالک مال را مطالبه می نمايد و امين (شخصی كه مال به وي سپرده شده است) با سوءنیت (قصد عدم استرداد و ضرر زدن به مالک) از بازگرداندن آن خودداري نمايد، چه مال موجود باشد يا قبلا تلف يا مصرف شده باشد، جرم محقق خواهد شد. البته این عدم استرداد باید همراه با سوءنیت باشد، یعنی اگر شما در هنگام مطالبه به هر دلیلی بدون اینکه قصد عدم بازگرداندن و ضرر زدن به مالک را داشته باشید، از بازگرداندن مال ناتوان باشید، جرمی در کار نخواهد بود.
نکته: سوءنیت و انگیزه دو امر متفاوت هستند که باید آنها را تفکیک نمود، سوءنیت به معنای قصد ارتکاب عملی است، در حالی که انگیزه هدف پنهان در انجام کاری است، عدم استرداد باید آگاهانه و از روی قصد و نیت ضرر رساندن به مالک باشد.
مرجع صالح رسیدگی به جرم خیانت در امانت
محکمه جرم خیانت در امانت در محلی برگزار می گردد که مالِ به امانت سپرده شده مطالبه میگردد و امین از استرداد آن خودداری میکند. به طور معمول مراجع رسیدگی کننده درخواست دارند که پیش از ثبت شکایت، اظهارنامهای برای مطالبه مال فرستاده شود و مرجع صالح، نشانی شخصی که مال در دست وی است و اظهارنامه به آن نشانی فرستاده شده را، ملاک عمل قرار داده و پرونده را به دادسرای آن محل ارجاع می دهد.
چگونگی شکایت از جرم خیانت در امانت
محل ثبت تمامی جرایم در وهلهی اول در دادسرا (محل وقوع جرم) صورت میگیرد. دادسرا با توجه به دلایل ارائه شده از سوی شاکی نظیر شهادتِ شهود، رسیدِ دریافت مال و اظهارنامههای بدون پاسخ، اقدام به تحقیقات مینماید و در نهایت یا جرم را محتمل دانسته و پرونده را با کیفرخواست به دادگاه کیفری فرستاده یا اساساً جرمی اتفاق نیفتاده و با صدور قرار منع تعقیب، شکایت را رد مینماید.
هرچند امروزه با توجه به الکترونیکی شدن سیستم قضایی، در بعضی جرایم مانند صدور چک بلامحل باید از دفاتر خدمات قضایی اقدام نمود، لیکن این دفاتر فقط وظیفه ثبت و ارجاع شکایات به دادسرا را دارند و به هرحال اولین مرجع رسیدگی کننده به جرایم همان دادسرای محل وقوع جرم است.
در دادگاه کیفری نیز قاضی با بررسی پرونده، تصمیم مقتضی را خواهد گرفت و در صورت تحقق جرم نسبت به صدور حکم اقدام می کند.
مجازات قانونی جرم خیانت در امانت
هرگاه اموال منقول یا غیر منقول یا نوشته هایی از قبیل سفته و چک و قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هر کار با اجرت یا بی اجرت به کسی داده شده و بنا بر این بوده است که اشیاء مذکور مسترد شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیاء نزد او بوده آنها را به ضرر مالکین یا متصرفین آنها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود نماید به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم می شود.
چنانچه تصمیم به طرح دعوا یا دفاع از دعوای طرح شده بر علیه شما در موضوعات مختلف کیفری، حقوقی و غیره را دارید، توصیه می کنیم قبل از هر اقدامی مشاوره داشته باشید.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.