قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی، دعوای تصرف عدوانی را اینچنین تعریف میکند: «دعوای تصرف عدوانی عبارت است از ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست میکند.» این تعریف فقط شامل اموال غیرمنقول میشود؛ بنابراین اگر کسی به صورت عدوانی اتومبیل یا تلفن همراه یا مال منقول دیگری را از تصرف او خارج سازد، تعریف فوق این موارد را شامل نخواهد شد. همچنین در صورتی که مال با رضایت متصرف سابق از تصرف او خارج شده باشد و به تصرف دیگری درآید، سپس متصرف سابق از رضایت خویش پشیمان شده و عدول کند، عنوان تصرف عدوانی بر فعل متصرف جدید صادق نخواهد بود. چنانچه شخصی ملک خود را برای مدتی رها کند، به نحوی که هیچ تصرفی بر آن نداشته باشد و شخص دیگری در این مدت، ملک مورد نظر را تصرف کند، تعریف مزبور شامل این مورد نخواهد بود؛ زیرا متصرف فعلی، مال را از تصرف متصرف سابق خارج نکرده، بلکه ملکی را که قبلاً از تصرف وی خارج شده بود، تصرف کرده است.
در مـاده 141 قـانون آیین دادرسی مدنی، ارکان سهگانه دعـوای تصرف عـدوانی شامل سبق تـصرفات خـواهان، لحوق تصرفات خوانده و عدوانی بودن تصرفات است همچنین در ماده 161، قانونگذار مالکیت خواهان را شرط تحقق دعوا ندانسته است و در ماده 162 قانون آیین دادرسی مدنی، مالکیت خواهان تنها امارهای بر سبق تصرفات وی بوده و خلاف آن قابل اثبات است. در بعد حقوقی باید توجه داشت که مدت زمان تصرف سابق خواهان باید به اندازهای باشد کـه او عرفـاً متصرف شناخته شود و این مدت بنا بر نظر قاضی و عرف میتواند متفاوت باشد.
انواع تصرف عدوانی
طبق قانون تصرف عدوانی به دو نوع تقسیم می گردد. تصرف عدوانی کیفری و تصرف عدوانی حقوقی. هر کدام از آن ها دارای شرایط خاصی هستند و بعضا اگر تحت عنوان یکی اعلام دعوی کنید نمی توانید آن را تغیر دهید.
- تصرف عدوانی کیفری
تصرف عدوانی کیفری به معنای تصرف مالی که متعلق به شخص دیگری است. آن هم با اطلاع از اینکه مال تعلق به شخص دیگری دارد. به لحاظ قانونی تصرف عدوانی کیفری جرم محسوب می گردد و در صورت اثبات جرم، شخص از یک ماه تا یک سال به حبس محکوم می گردد. این نوع تصرف برای اموال غیر منقول اطلاق می گردد. در تصرف عدوانی کیفری شخص باید مالکیت مال غیر منقول را ثابت کند.
- تصرف عدوانی حقوقی
تصرف عدوانی حقوقی شباهت های بسیار و تفاوت های کمی را با تصرف عدوانی کیفری دارد. تفاوت ها عبارت اند از:
در تصرف عدوانی حقوقی نیاز به احراز مالکیت قبلی مال نیست درحالی که طبق ماده 690 در تصرف کیفری باید احراز مالکیت صورت پذیرد.
رکن روانی یکی از مسائلی است که در تصرف تأثیرگذار است. یعنی باید برای دادگاه مشخص گردد که آیا متصرف می دانسته مال متعلق به غیر بوده یا خیر. این موضوع یکی از تفاوت های مهم این دو نوع تصرف است.
تصرف حقوقی با تقدیم دادخواست حقوقی قابل طرح است ولی برای طرح تصرف کیفری نیاز به تقدیم دادخواست حقوقی نیست و صرف شکایت کیفری برای تعقیب جزایی متهم و صدور حکم رفع تصرف کفایت می کند.
عناصر تشکیل دهنده تصرف عدوانی
هر جرمی دارای عناصر تشکیل دهنده می باشد و برای آنکه شکایت کیفری در خصوص جرم تصرف عدوانی به نتیچه برسد بایستی این عناصر را به اثیات برسانیم. این عناصر عبارتنداز:
- عنصر قانونی
مادۀ 690 قانون مجازات اسلامی عنصر قانونی جرم تصرف عدوانی را تشکیل میدهد.
در موضوع تصرف عدوانی کیفری، قاضی موظف است پس از طرح شکایت برابر آئین دادرسی کیفری رسیدگی نماید و علاوه بر مجازات مجرم، حسب مورد به رفع تصرف عدوانی، حکم بدهد این مادۀ قانونی فقط درباره اموال غیر منقول است و اموال منقول را شامل نمیشود و در خصوص اموال منقول، همچنان باید به قانون اصلاح قانون جلوگیری از تصرف عدوانی مصوب 1352 استناد نمود. در رویکرد کیفری فقط احراز واقع لازم است و دادگاه پس از احراز اینکه تصرف فعلی مِن غیر حق و عدوانی است رأی صادر میکند
- عنصر مادی
برای اثبات در دعاوی کیفری تصرف عدوانی عنصر مادی بایستی وجود داشته باشد و آن عبارت است از تصرفی که طبق آن آثار مالکیت در ملک قابل مشاهده بوده باشد؛ که دیوار کشی، پی کندن، جمع نمودن مصالح ساختمانی در خصوص املاک شهری و مسکونی و یا شخم زدن، برداشت محصول و آبیاری در مورد املاک مزروعی و بیرون از شهر. جرم تصرف عدوانی مقید می باشد و تحقق جرم منوط به تصرف یا ذیحق معرفی کردن خود یا دیگری یا اقدام به هرگونه تصرف عدوانی است در نتیجه اگر اعمالی صورت گیرد که منجر به حصول چنین نتیجهای نگردد موضوع از مصاددیق جرم موضوع ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی نخواهد بود.
- عنصر معنوی
عنصر معنوی در تصرف عدوانی به تصرفی که آثار مالکیت در ملک قابل لمس و مشاهده نباشد ولی اسباب و مدارک حقوقی اقتضای مالکیت او را در آن ملک داشته باشد اطلاق می گردد. در زمانی که ملکی به صورت ارث منتقل شده است و یا دادگاه حکمی در جهت تملیک برای آن ملک صادر نموده باشد و یا همچنین اراضی بایری که مالک دارد یا اراضی آییش نیز تصرف معنوی مالکان بر آنها مسلم است. در این خصوص نمونه های تصرفات متعددی هم وجود دارد از جمله تصرف اداری تصرف از طرف غیر تصرف استعمالی تصرف انتفاعی تصرف به عنوان مالکیت یا تصرف مالکانه تصرف به عنوان وقف تصرف حقوقی تصرف عدوانی به معنی اخص تصرف عدوانی به معنی اعم تصرف غاصبانه تصرف غصبی تصرف مالی در برابر تصرف غیر مالی تصرف قانونی در برابر تصرف عدوانی و تصرف غیرقانونی تصرف مادی.
همچنین در دعاوی کیفری تصرف عدوانی مرتکب بایستی نسبت به ماهیت غیرقانونی بودن عمل ارتکابی آگاهی داشته باشد هر زمانی که شخصی اقدام به تصرف در مال غیرمنقولی نموده باشد به تصور اینکه ملک خود او بوده و بدون اینکه بداند قبلاً به شخص دیگری منتقل شده است، به جهت اینکه به موضوع مربوطه علم و آگاهی نداشته است رفتار او مشمول تصرف عدوانی نخواهد بود و نکته دیگر این است که مرتکب بغیر از خواستن ارتکاب جرم بایستی نتیجه حاصل از جرم را نیز باید قصد کند.
تشدید مجازات جرم تصرف عدوانی
در دعاوی کیفری هرگاه تکرار جرم از سوی مجرم انجام پذیرد عاملی خواهد بود برای اینکه این جرم را تشدید بنمائیم. ماده ۶۹۳ قانون مجازات اسلامی بیان می دارد در هر زمانی که شخصی به موجب حکم قطعی محکوم به خلع ید از مال غیر منقولی یا محکوم به رفع مزاحمت یا رفع ممانعت از حق شده است و سپس بعداز اجرای حکم مورد حکم را عدواناً متصرف شده باشد یا اقداماتی بدون مجوز انجام بدهد علاوه بر رفع تجاوز به حبس از شش ماه تا دو سال نیز محکوم خواهد گردید.
تصرف عدوانی زمانی است که مال غیرمنقول، بدون رضایت مالک آن از طرف کسی تصرف شود و هرگاه در دادگاه کیفری ثابت شود که متصرف سوءنیت نداشته یا با رضایت مالک محل را تصرف کرده است با رعایت برخی شرایط قانونی، موضوع از آن جنبه منتفی و جنبه حقوقی پیدا خواهد کرد و نکته دیگر اینکه دعاوی کیفری تصرف عدوانی از جهت صلاحیت مرجع رسیدگیکننده از نظر ذاتی در صلاحیت مراجع قضایی است و از حیث صلاحیت محلی با دادگاه کیفری محل وقوع جرم که همان محل وقوع ملک می باشد خواهد بود.
صدور دستور رفع تصرف عدوانی
برای صدور دستور رفع تصرف از سوی دادگاه در پروندههای جزایی تصرف عدوانی دو رکن باید احراز شود که رکن نخست سبق تصرف است یعنی در ابتدا سابقه تصرفی که شاکی یا مدعی دارد، باید احراز شود.رکن دوم، الحاق عدوانی بودن تصرف متهم یا فردی است که علیه او شکایت شده است که باید برای مرجع قضایی احراز شود. در صورت احراز این دو شرط میتوان حکم به رفع تصرف صادر کرد.این موضوع بدان معناست که در اینجا دیگر نیازی وجود ندارد که متهم بگوید مالک ملک مورد نظر است. در حقیقت به محض اینکه سابقه تصرف مالک یا شاکی و نیز عدوانی بودن تصرف متهم احراز شود، دادگاه بر اساس ماده 690 حکم صادر میکند.
صدور دستور موقت در تصرف عدوانی
یکی از پرسشهایی که در رویه قضایی مطرح میشود، این است که در اثنای رسیدگی در مرحله تحقیقات مقدماتی، اگر وقوع جرم تصرف عدوانی یا سایر جرایم ثلاثه که در ماده 690 قانون مجازات اسلامی به آن اشاره شده است، احراز شد، آیا این مجوز وجود دارد که در همان زمان، دستور رفع تصرف صادر شود یا خیر؟در پاسخ به این پرسش باید گفت که میتوان دستور رفع تصرف را تا زمان رسیدگی و صدور حکم نهایی، صادر کرد تا ملک به ذینفع تحویل داده شود. در حقیقت این اقدام، همان موضوعی است که در حقوق خصوصی به آن دستور موقت گفته میشود.
به این معنا که اگر خواسته رفع تصرف عدوانی را به صورت خصوصی و با ارایه دادخواست مطرح کنیم، میتوانیم دستور موقتی مبنی بر رفع تصرف و ممانعت از تصرف شخص متصرف بگیریم. همین سیستم در فرآیند دادرسی کیفری نیز وجود دارد. به این معنا که اگر در حین رسیدگی، عدوانی بودن تصرف احراز شود، میتوان دستور رفع تصرف صادر کرد تا در نهایت پرونده به دادگاه ارسال شود و در آن زمان علاوه بر صدور حکم، به مجازات فرد متصرف اقدام شود.
وکیل تصرف عدوانی
قطعا یک وکیل مجرب و حرفه ای می تواند شما را به نتیجه مطلوب نزدیک تر کند. مخصوصا در پرونده های ملکی و کیفری چرا که در چنین پرونده هایی بسیاری از افراد اگاهی به قانون مد نظر ندارند و راه حل مشکل را نمی شناسند و نیاز دارند با کمک وکلای مجرب به دفاع از خود بر آیند. اگر آگاهی کافی نداشته باشید و یا از وکیل باتجربه و متخصص استفاده نکنید احتمال مقلوب شدنتان زیاد است.
موسسه ملک پور تا آخرین لحظه ی حصول نتیجه از شما حمایت خواهد کرد و دسترسی به حقوقتان را برایتان آسانتر خواهد نمود.
مدارک لازم جهت مراجعه به وکیل تصرف عدوانی
- شناسنامه و یا کارت ملی
- اسنادی که می تواند مالکیت را اثبات کند و یا هر مدرکی که می تواند به پرونده کمک کند.
درود بر شما کلی استفاده کردم .
زمین کشاورزی دارم که توسط زارعین روستا درسال 62تصرف کرده اند .وارث هستم