جرائم ناشی از تخلفات رانندگی
جرائم ناشی از تخلفات رانندگی
موضوع جرائم ناشی از تخلفات رانندگی چیست؟چگونه میتوان از وقوع جرائم ناشی از تخلفات رانندگی جلوگیری کرد؟عناصر تشکیل دهنده جرائم ناشی از تخلفات رانندگی چیست؟رسیدگی به جرائم ناشی از تخلفات رانندگی در صلاحیت کدام مرجع قضایی است؟قوانین مریوط به جرائم ناشی از تخلفات رانندگی در کدام قانون آمده است؟
موضوع جرائم ناشی از تخلفات رانندگی:
جرایم ناشی از تخلفات رانندگی، به جرایمی میپردازد که در اثر تخلف از مقررات مربوط به رانندگی حادث میشود. لازم به ذکر است که جرم مذکور در این جرایم ناشی از تقصیر مرتکب است که بر اثر تخلف از مقررات حاصل شده است. لذا هر چند ماهیت جرم ارتکابی از موارد خطای محض نیز باشد، به سبب وجود تقصیر، از جرایم شبه عمد محسوب شده و مجازات آن را دارد. غالب موارد این قبیل جرایم، معمولا تحت مباحث جرایم علیه اشخاص در منابع حقوقی مورد بحث قرار گرفته است.
*پیشگیری از جرایم رانندگی:
یکی از مهمترین مسائلی که در زمینه کاهش جرایم و تخلفات رانندگی مطرح میشود، پیشگیری از بروز اینگونه جرایم است. پیشگیری در اینجا به مفهوم تمامی اقدامهایی است که از طرف نهادهای دولتی و غیردولتی به منظور کاهش جرایم مرتبط با جرایم رانندگی صورت میگیرد. البته باید مدنظر داشت پیشگیری کیفری و غیر کیفری در جرایم ناشی از تخلفات رانندگی با یکدیگر فرق دارد. پیشگیری کیفری ناظر بر برخورد قانون و به سزا رساندن مرتکب جرایم رانندگی بوده اما پیشگیری غیر کیفری ناظر بر روشهای غیرسزادهی و استفاده از شیوههای غیرکیفری نظیر آموزش است. باید در نظر داشت که پیشگیری کیفری تا حدودی میتواند مؤثر باشد بنابراین بهترین راه مقابله با حوادث و جرایم رانندگی، پیشگیری غیرکیفری از آن است. بنابراین در حال حاضر پیشبینی مسئولیت مدنی و ضمانت اجراهای قانونی برای رانندگان متخلف تا حدودی از بروز این حوادث جلوگیری خواهد کرد ولی در پیشگیری از جرایم رانندگی غفلتی نیز مشاهده میشود. اضافه بر آن میتوان گفت اعمال ضمانت اجرای کیفری در این حوادث زیاد موفق نبوده و باید به تقویت مسائل پیشگیرانه همت گماشت و در رابطه با پیشگیری از این جرایم باید اقدامهای آموزشی و اصلاحی مورد توجه قرار بگیرد.
یکی دیگر از راههای پیشگیری از جرایم رانندگی استفاده از قدرت رسانه برای جلوگیری از وقوع حوادث جادهای است. از طریق رسانههای جمعی مانند رادیو، تلویزیون، روزنامهها و جراید عمومی و بتازگی از طریق ارسال پیامکهای تلفنی و استفاده از اینترنت و شبکه مجازی میتوان از وقوع این جرایم با انتشار برخی از مطالب و به عبارتی آموزش از طریق رسانه پیشگیری کرد. همچنین برگزاری کلاسهای آموزشی برای متخلفان نیز میتواند مفید باشد. راهنمایی و رانندگی در برخی مواقع چند جلسه کلاس آموزشی برای اینگونه افراد ترتیب میدهد. از سوی دیگر، میتوان با ایجاد امنیت جادهای و بهسازی جادهها و مناطق جرم خیز از وقوع این حوادث جلوگیری کرد. بنابراین صرف ایجاد محدودیت برای افراد خاطی، نمیتواند به بهبود وضعیت تصادفات و بالا رفتن کیفیت رانندگی منتهی شود، بلکه باید با اعمال تدابیر آموزشی و اصلاحی و کنترل و نظارت بر شخص خاطی او را با هنجارهای نقض شده آشنا ساخت. البته باید در نظر داشت ایجاد محدودیتها ممکن است منجربه تغییر رفتار بزهکار شود اما پیشگیری از طریق اقدامهای آموزشی و اصلاحی تأثیر عمیقتری خواهد داشت.
*عناصر تشکیل دهنده جرائم ناشی از تخلفات رانندگی:
-عنصر قانونی
قانونگذار در مواد ۷۱۴ تا ۷۱۷ (ق.م.ا) به جنایات ناشی از تخلفات رانندگی میپردازد. هر چند قانونگذار در مواد فوق منحصرا به شرح قتل و سایر صدمات غیر عمدی ناشی از تخلفات رانندگی پرداخته است، ولی بدان معنا نیست که ارتکاب سایر جنایات (عمد، شبیه عمد و خطای محض ) از طریق تخلفات رانندگی منتفی است. در حقیقت، اختصاص مواد مذکور به جنایات غیر عمدی بدین سبب است که، اکثر قریب به اتفاق جرایم ناشی از تخلفات رانندگی به صورت غیر عمدی واقع میشود.
جرایم مذکور در مواد مذبور همگی از نوع جنایات غیر عمدی هستند که از قتل آغاز، و به صدمات بدنی خفیف خاتمه مییابد. ارکان مادی و معنوی همه جنایتهای مذکور یکساناند و تفاوت آنها در نتایج مجرمانه و مجازاتهای مقرر است. قانونگذاردر ماده ۷۱۴ که اختصاص به قتل غیر عمدی دارد، به طور کامل به شرح رکن معنوی و وسایل مورد نظر پرداخته است. مصادیق تقصیر و وسایل مذکور در این ماده مرجعی برای مواد پس از آن است. لذا در مواد بعدی با درج جمله «هر گاه یکی از جهات مذکور در ماده ۷۱۴»، از تکرار این موارد خودداری کرده است. از این رو، منابع حقوقی در بررسی این مواد، به توضیح ماده ۷۱۴ اکتفا کرده و در رابطه مواد بعدی، به ویژگیهای آنها چون نتایج مجرمانه و مجازاتهای آنها پرداختهاند.
-عنصر مادی
رانندگی یا تصدی وسیله موتوری به گونهای که به یکی از صدمات مذکور در قانون منتهی شود، عنصر مادی جرایم مورد بحث است. بدین ترتیب عمل فیزیکی در این جرایم عبارتست از رانندگی یا تصدی و مهمترین شرط لازم برای تحقق این جرم، وسیله موتوری محسوب شدن آن چه رانده یا هدایت میشود و نتیجه لازم برای وقوع جرم، بروز یکی از صدمات مذکور در قانون است.
مقصود از رانندگی، هدایت و به حرکت در آوردن وسیله نقلیه است؛ و منظور از تصدی، هدایت وسیله غیر نقلیه است. مانند کسی که هدایت جر ثقیل، تله کابین یا دستگاههای تفریحی موجود در شهر بازی و نظایر آنها را بر عهده دارد که، به عمل وی رانندگی اطلاق نمی شود.
مقصود از وسیله موتوری، هر وسیله نقلیه یا غیر نقلیهای است که با قدرت موتور کار کند. لذا دوچرخه، درشکه و چرخ وفلک دستی غیر موتوری از شمول ماده ۷۱۴ و سایر مواد فصل ۲۹ قانون مجازات اسلامی خارج میباشند. بنا به تصریح ماده ۷۱۴، تفاوتی میان وسیله موتوری زمینی یا هوایی یا آبی نیست.
صدمه حاصله از رانندگی یا تصدی وسیله موتوری نقلیه یا غیر نقلیه در تحقق نوع جرم ارتکابی نقش اصلی را ایفا کرده و مجازات خاص خود را در پی خواهد داشت. لذا چنان چه صدمات حاصله قتل باشد، مجازات مذکور در ماده ۷۱۴ اجرا خواهد شد. هرگاه صدمه حاصله مرض جسمی یا دماغی که غیر قابل علاج باشد، و یا موجب از بین رفتن یکی از حواس یا از کار افتادن عضوی از اعضای بدن که یکی از وظایف ضروری زندگی انسان را انجام میدهد شود یا سبب تغییر شکل دائمی عضو یا صورت شخص یا سقط جنین گردد؛ مرتکب به موجب ماده ۷۱۵ ق.م.ا. مجازات خواهد شد. در صورتی که عمل راننده یا متصدی موجب بروز صدمات خفیفتر، یعنی نقصان یا ضعف دائم یکی از منافع یا یکی از اعضای بدن شود و یا باعث از بین رفتن قسمتی از عضو مصدوم گردد، بدون آن که از کار بیفتد یا باعث وضع حمل زن قبل از موعد طبیعی شود؛ طبق ماده ۷۱۶ این قانون مجازات خواهد شد. در نهایت، هر گاه یکی از جهات مذکور در ماده (۷۱۴) موجب صدمه بدنی شود، مرتکب به موجب ماده ۷۱۷ ق.م.ا. مجازات خواهدشد. بنابراین جرایم ناشی از رانندگی جز جرایم مقید است. چرا که حصول نتیجه مجرمانه مقید به سلب حیات یا وارد شدن صدمه شده است.
-عنصر روانی
عنصر روانی جرایم ناشی از تخلفات رانندگی، مذکور در مواد ۷۱۴ تا ۷۱۷، عبارت است از « بی احتیاطی»، « بی مبالاتی »، « عدم رعایت نظامات دولتی » و «عدم مهارت » میباشد موارد مذکور در این مواد در حقیقت مصادیق تقصیر است.
بی احتیاطی عبارتست از انجام کاری که عرف عدم انجام آن را از مرتکب انتظار داشته است. مانند رانندگی با سرعت بسیار بالا در یک منطقه مسکونی.
بی مبالاتی عبارتست از عدم انجام کاری که عرف انجام آن را از مرتکب انتظار داشته است. مانند راهنما نزدن در هنگام گردش به چپ.
عدم رعایت نظامات دولتی را میتوان شامل مواردی مثل رانندگی در جهت ممنوع یا راندن وسیله نقلیه دارای نقص فنی دانست. عدم مهارت نیز به معنای تسلط نداشتن فرد در رانندگی است، اعم از این که وی دارای گواهی نامه رانندگی باشد یا خیر.
در کلیه موارد گفته شده در این بحث مسولیت راننده به قتل غیرعمد یا وارد آوردن صدمه منوط به تحقیق خطا از ناحیه اوست، لیکن در صورتی که خطایی از جانب راننده صورت نگرفته باشد و وقوع خطا از جانب عابر باشد مسولیتی متوجه راننده نخواهد بود.
جنایات ناشی از تخلفات رانندگی به موجب مواد ۷۱۸ و ۷۱۹ ق.م.ا. در موارد زیر تشدید میشود: هر گاه راننده یا متصدی وسایل موتوری در موقع وقوع جرم مست بوده یا پروانه نداشته یا زیادتر از سرعت مقرر حرکت میکرده است یا آن که دستگاه موتوری را با وجود نقص و عیب میکانیکی موثر در تصادف به کارانداخته یا در محلهایی که برای عبور عابر پیادهرو علامت مخصوص گذارده شده است مراعات لازم را ننماید و یا از محلهایی که عبور از آن ممنوع گردیده است رانندگی نموده یا راننده از کمک به مصدوم خودداری کند یا محل حادثه را به منظور فرار از تعقیب ترک کند.
*سایر جرائم:
جرایم دیگری نیز وجود دارد که ناشی از تخلفات رانندگی است. اهم این جرایم در مواد ۷۲۰ تا ۷۲۴ از کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) ذکر شده است.
-دستکاری در پلاک و مشخصات وسیله نقلیه که به موجب ماده ۷۲۰ این قانون، مرتکب به مجازات حبس از شش ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.
– اوراق کردن بدون مجوز وسیله نقلیه موتوری، که به موجب ماده ۷۲۱ مرتکب به مجازات حبس از دو ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.
-گزارش نکردن سرقت یا مفقود شدن وسیله نقلیه یا پلاک آن، که به موجب ماده ۷۲۲ مرتکب به جریمه نقدی از پانصد هزار تا یک میلیون ریال محکوم خواهد شد. این جرم منوط به اطلاع از سرقت یا مفقود شدن وسیله نقلیه است.
– رانندگی یا تصدی بدون گواهینامه مخصوص، که به موجب ماده ۷۲۳ فرد مرتکب به مجازات حبس تا دو ماه یا جزای نقدی تا یک میلیون ریال در مرتبه نخست و در صورت تکرار به مجازات حبس از دو تا شش ماه محکوم میشود. این جرم از جرایم عمدی بوده و نیازمند علم و عمد است و معاونت در آن جرم بوده و به استناد ماده ۷۲۶ به حداقل مجازات محکوم خواهد شد. البته اگر جرم مزبور منتهی به ارتکاب جنایت ناشی از تخلف رانندگی شود (ماده ۷۱۴ و ۷۱۷)، معاون در این جرم مجازات نخواهد شد مگر اینکه به گونهای باشد که معاون، سبب اقوی از مباشر ( راننده یا متصدی) باشد.
-دستکاری در دستگاه ثبت سرعت وسیله نقلیه و استفاده آگاهانه از آن وسیله نقلیه، که به موجب ماده ۷۲۴ به مجازات حبس از ۱۰ روز تا دو ماه یا جزای نقدی از پنجاه هزار تا پانصد هزار ریال یا هر دو در مرتبه نخست و در صورت تکرار به دو تا ۶ ماه حبس محکوم میشود. این جرم در صورتی واقع میشود که تغییر و دستکاری عمدی و از سوی خود راننده باشد.
فاطمه عرب
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.